سرویس ترجمه انجمن لوله و اتصالات پی وی سی: طراحی یک سیستم لوله گذاری طبق آخرین استاندارد ها و تکنیک های تولید لوله برای دستیابی به سامانه ای منسجم و قابل قبول تنها نیمی از کار محسوب می شود. نیم دیگر آن شامل نصب و یا اجرای مناسب این سامانه در محیط پروژه است.

 

با توجه به خصوصیات مکانیکی و فیزیکی متمایز  pvc و استفاده از آن در سخت ترین شرایط عملیاتی، نکات خاصی وجود دارد که دقت به این مسائل در طول عمر محصولات بسیار حائز اهمیت است. از جمله این موارد به ظاهر ساده می توان به حمل، انبارش، نصب و اجرای صحیح لوله ها اشاره کرد. مطالعات در سراسر جهان که بر مبنای مطالعات حفاری لوله های نصب شده انجام شده بود در مورد تخمین طول لوله اثبات کرد که نصب مناسب نرخ شکست در لوله ها را به شدت کاهش می دهد.

 

در این مقاله خلاصه ای از نکات مهم در مورد شیوه های صحیح حمل و انبارش ، بستر سازی و نصب و اجرا در لوله های  pvc اشاره شده است.

 

حمل و انبارش لوله های  PVC:

    -  باید دقت شود که در هنگام جابجایی لوله، اتصالات و متعلقات، ضربه ای به آنها وارد نشده و یا خراش و ساییدگی در آنها به وجود نیاید. 

    -  در صورت استفاده از زنجیر، سیم بکسل و یا ریسمان برای بستن لوله ها روی کامیون، باید از قطعات لاستیکی، نمد و غیره استفاده نمود تا صدمه ای به جداره لوله ها وارد نشود. توصیه می شود از تسمه های برزنتی و یا چرمی استفاده گردد.

 

-  در زمان بارگیری و انبارش بایستی قسمت مادگی و صاف لوله بصورت یک در میان در کنار یکدیگر قرار گیرند.

- منظور حفظ کیفیت لوله ها، انبارش لوله ها در فضاهای مسقف صورت می گیرد و یا برای محافظت از نور خورشید از پوشش های محافظ می توان استفاده کرد.

حفاری ترانشه جهت نصب لوله های UPVC:

-  هنگامی که در داخل ترانشۀ حفر شده برای اجرای خطوط لوله آب وجود داشته باشد،باید از انجام عملیات خاکریزی روی لوله اجتناب کرده و می توان از پمپ لجن کش، نایلون های مخصوص ، لوله های زهکش و یا قشرهای سنگ ریزی با ضخامت مناسب برای خروج و کنترل آب در ترانشه استفاده کرد.

 

-  اگر کف ترانشه از جنس سنگ یا مصالح سخت مشابه و یا سنگهایی با ابعاد بیش از 40 میلیمتر باشد،کف ترانشه باید به میزان حداقل 150 میلیمتر پائین تر از کف لوله، خاکبرداری شده و با مصالح ماسه ای مناسب، مجدداً پر گردد.

 

-  پس از قرارگیری لوله داخل ترانشه اطمینان حاصل کنید که لوله کاملاً در جای خود ثابت است و خاك اطراف آن محکم و غیر قابل ریزش است.

 

پهنای ترانشه:

حداقل عرض ترانشه در خاکهای غیر متراکم، علاوه بر فضای لازم برای انجام تمهیدات حفاظتی، به قطر وسختی لوله، سختی مصالح دور لوله و اطراف آن و عمق لوله نیز بستگی دارد. در صورت مشخص نبودن این موارد، حداقل پهنای ترانشه باید براساس بزرگترین یکی از دو مقدار زیر انتخاب گردد:

       1-  1.25 برابر قطر خارجی لوله+ 300 میلیمتر
       2-  قطر خارجی لوله + 400 میلیمتر
 

عمق ترانشه:

-  در خطوط انتقال و توزیع، لوله باید به گونه ای دفن شود که سطح بالایی لوله حداقل cm 15 زیر عمیق ترین ناحیه ثبت شده نفوذ برف و یخ باشد.

 

- جایی که اعمال بار سطح در نظر گرفته شده و همچنین یخ و برف مشکلی ایجاد نمی کند، حداقل ارتفاع خاکریزی روی لوله 30 تا 45 سانتیمتر است.

 

در مواردی که خط لوله در معرض تردد وسایل نقلیه سنگین باشد، ضخامت پوشش خاکی لوله، از روی تاج لوله تا زیر روسازی گذرگاه نباید از 60 سانتیمتر کمتر باشد.

 

بسترسازی:

 - به هنگام عبور خط لوله از زمینهای با خاك نامناسب، بستر لوله گذاری بایستی اصلاح گردد.

 - بسترسازى براى تراز کردن کف ترانشه قبل از لوله گذارى صورت مى گیرد و هدف آن ایجاد یك سطح صاف و یکنواخت در زیر لوله است.

 

-  کف ترانشه به منظور لوله گذارى باید به نحوى بسترسازى و کوبیده شود که جسم لوله به صورت پیوسته و در تمام طول بر روى بستر ترانشه قرار بگیرد.

 

ناحیه بستر:

یکی از پر هزینه ترین بخش ها در طرحهای لوله گذاری ، تامین مصالح جانشین اطراف لوله ها به منظور مقاوم سازی و افزایش استحکام در برابر بارهای زنده و مرده است .لوله های  UPVC بدلیل داشتن مدول الاستیسیته بالا که منجر به سفتی حلقوی بالایی می گردد در خیلی مواقع نیاز به مصالح جانشین ندارند.

 

حداكثر ابعاد دانه هاى مصالح خاكریزى:

  - حداکثر ابعاد مصالح ریخته شده داخل ترانشه، محدود به 5 / 37 میلیمتر می باشد.

  - برای لوله های به قطر 200 تا 400 میلیمتر، حداکثر ابعاد دانه ها 19 میلیمتر است.

  - برای قطرهای کوچکتر، حداکثر ابعاد دانه های مصالح معادل 10 % قطر لوله توصیه می شود

 

اثرات تغییرات دمای محیط بر روی لوله:

   - به دلیل ضریب انبساط حرارتی پایین  لوله های  PVCمیزان تغییرات خواص با دما ناچیز می باشد.

 

خمش

- در شبکه های اجرا شده توسط لوله های UPVC در مواردی که تغییر جهت خط لوله لازم است می توان بدون استفاده از زانویی و یا سه راهی و هرگونه اتصالات خمش را تحت شرایط کنترل شده انجام داد.

 

- معمولاً شعاع مجاز خمش Rb= 300 *OD است. به عبارتی دیگر، در یک لوله 6 متری شعاع خمش سرد نباید کمتر از 300 برابر قطرخارجی لوله باشد. در برخی منابع حداکثر شعاع مجاز خمش سرد لوله های U-PVC ، 200 برابر قطر لوله است.

 

- لوله های بیش از قطر 160 جهت خمش می توانند توسط گرمایش شکل داده شوند. برای لوله های با قطر بیش از 180 میلی متر از خم های استاندارد موجود با شعاع بالا استفاده می شود. برای لوله های با قطر بیش از mm300 خمش توصیه نمی شود.

 

- در صورتیکه برای تغییر زاویه خط لوله قبلا از روش ایجاد خمش در ناحیه اتصال استفاده شده باشد، خم کردن لوله مجاز نیست.

 

- در جدول زیر ابعاد خمش مجاز (بدون گرم کردن) برای لوله های تا قطر 160 ارائه شده است . (بر اساس مقدار مجاز 200 برابر قطر لوله)

 

نمونه اجرای خم گرم

روشهای اتصال لوله های UPVC

 •  اتصال به روش چسبی
 • اتصال به روش اورینگی
 • اتصال مکانیکی (فلنچی)
 • اتصال پیچی
 • اتصال جوشی

 

اتصال به روش چسبی

قدیمی ترین و ساده ترین روش اتصال لوله های پی وی سی سخت بوده است و در حال حاضر بصورت سنتی در پروژه های کم فشار و در ساختمانها استفاده می شود. کوپله های نوع چسبی در برابر فشار عمودی که به لوله ها اعمال می شود مقاوم هستند. بنابراین در نقاطی که بار خارجی بر لوله اعمال می گردد، بهتر است از کوپله چسبی استفاده شود تا از جدا شدن احتمالی اتصال جلوگیری شود.

 

-چنانچه نصب به صورت افقی صورت گیرد اگر اتصال در شبکه افقی با طول کوتاه و یا مدفون در مصالح ساختمانی باشد می توان از روش چسپی استفاده کرد در غیر اینصورت کوپله های نوع اورینگی پیشنهاد می گردد.

 

اتصال به روش اورینگی

استفاده از این روش در خارج از کشور بیش از 30 سال است که رایج شده و در داخل کشور نیز بیش از 15 سال در صنعت آب وفاضلاب در حال استفاده است. سهولت در اجرا بدون نیاز به ابزار و تجهیزات خاص و سرعت بالای اجرا نسبت به سایر لوله ها، از مزیتهای بسیار مهم در این روش اتصال هست. همچنین انعطاف پذیری بالا در شبکه و حذف مشکلات ناشی از انبساط و انقباض شبکه از ویژگیهای ممتاز این روش اتصال در لوله های پی وی سی سخت است. این اتصالات بعلت دارا بودن قابلیت تعمیرات ساده در زمان بروز مشکلات نیز باعث جذب بسیاری از کارفرمایان و بهره برداران شبکه ها در خارج از کشور شده است.

 

 

تعمیر یک لوله ى صدمه دیده:

• اگر لوله در یك جهت صدمه دیده باشد ولى متلاشى نشده باشد قسمت صدمه دیده را مى توان استفاده از بوشن کشویی و یا استفاده از کوپله های فلزی و یا پلیمری قسمت شکسته را تعمیر کرد بدون اینکه نیاز به ترانشه جدید و مشکلات ناشی از آن باشد.

 

 بنابراین استفاده از لوله و اتصالات UPVC در شبکه آب و فاضلاب و زیرساخت ها قابلیتهای ممتازی دارند چرا که :

 

- مدول و استحکام بالا که در خیلی از مواقع می تواند مصالح جانشین را در بستر لوله ها حذف کنند و همین امر مشکلات اجرایی و هزینه های گزافی را حذف خواهند نمود.

 

- وجود تکنولوژی Push-fit در لوله و اتصالات که دارای انعطاف پذیری بالا بوده و می تواند نقش خوبی را در پدافند غیرعامل ایفا نماید.

 

- عدم نیاز به ابزار و تجهیزات خاص برای نصب لوله و اتصالات UPVC که مانع ایجاد محدودیت برای دستگاه های بهره بردار در شرایط ضروری نمی شود.

 

- در دسترس بودن مواد اولیه کافی در داخل کشور برای ایجاد شبکه های زیرساختی و عدم نیاز به خارج از کشور نیز می تواند در تصمیمات دستگاه های کارفرما موثر باشد.

 

- قابلیت های بسیار ساده در تعمیرات در زمان بهره برداری و حوادث نیز می تواند بعنوان پارامتر مهمی برای انتخاب این لوله ها در شبکه های زیرساختی بشمار آید.